Is het de vermeende goddelijke aanwezigheid gesymboliseerd door het dansende rode godslampje die je doet fluisteren in een kerk? Of is het juist het gevoel dat er hier een direct lijntje ligt naar de hemel? Zijn het de heiligen neerkijkend vanaf hun sokkel tegen de pilaren of zijn het de veertien staties die het goddelijk lijden uitbeelden? Zelfs in een bomvolle kerk is het ingetogen stil. Er is druk verkeer langs het lijntje naar de hemel. De ene bidt voor de genezing van een zieke. De andere bidt voor de leniging van zijn zorgen, een kind dat in de problemen zit, een ouder die zich voortsleept naar de eindstreep van het leven. Deze stilte beklemt niet. Ze heelt. Ze wil niet gestoord worden. Ook niet als de kerk gevuld is met de treurende familie van de in het koor opgebaarde dode. Er hoeft niet gesproken te worden. De dode wordt bewierookt: Dies Irae, Lacrimosa, Benedictus, Lux Aeterna,... Elkeen roept zijn herinneringen op, mooie, die gekoesterd worden en minder mooie, die verdrongen worden. De dode herleeft in de gedachten van de aanwezigen. De priester die de requiem mis celebreert spreekt een homilie uit. Daarna zal hij de overledene nog met wijwater besprenkelen als laatste hommage aan het stoffelijk overschot.

Hoe anders is het in de aula van een crematorium, zonder Lacrimosa of Lux Aeterna, zonder troostende homilie die uitzicht biedt op het eeuwige leven. Een aula waar zonen of dochters, ouders of echtgenoten al of niet snikkend hun verdriet vanaf het spreekgestoelte prostitueren met achter hen hun dode op de rand van het inferno. Voor schrijvers of artiesten zijn kerk en aula zelfs ingeruild voor het theater. De dood als vermaak, een spektakel met de dode in de hoofdrol, foto op zijn buik. Alleen de tv beelden al doen mijn maag omkeren zoals bij de opvoering van het toneelstuk rond de dood van de komiek Kraaijkamp. Hoe anders is de sereniteit van de kerk. Maar ook hier volstaat de homilie van de pastoor niet meer. Ook hier hijsen de aanwezigen de rouwende familie op het katheder, dwingen hen tot prostitutie met sappige anekdotes, ontroerende gebeurtenissen, tranentrekkers verlucht met een diapresentatie tot en met schattige filmpjes. De overledene als baby, op vakantie aan het strand, als jonggehuwde met de eerstgeborene, de grappenmaker bij familiefeesten. Tegenwoordig kan de dode met AI tot leven gewekt worden en afscheid nemen. Het kan niet op. Het publiek wil onderhouden worden, entertained, zoals de Engelsen zeggen. Konden de doden maar spreken.... Hoeveel waarachtiger is het stille rouwen in een klein afgezonderd hoekje, het mijmeren in de verte, alleen, vele dagen, weken, maanden, soms jaren.