In het indrukwekkende Joods museum van Warschau kom ik in gesprek met een jonge Poolse, suppoost in een nagemaakt bistro uit de frivole twintiger jaren. Nee, ze had het verre van breed, zei ze, onder het snerpend tango geluid van een vooroorlogse grammofoon. Ober wilde ze niet zijn alhoewel dit beter betaalde. Nee, de geest van Solidarnosk was al lang vervlogen. Het kapitalisme had haar weinig goeds gebracht. Het klonk nostalgisch naar de tijd van het communisme dat ze nooit gekend had. Moeten ouders die hun kinderen naar de communiebank leiden zich dan zorgen maken over hun toekomst? Kinderen die ze nog volgens het Rijke Roomse leven opvoeden zoals we merkten tijdens de Mis in Gdansk, kinderen die opgroeien met posters van hun illustere Paus Joannes-Paulus II alom, kapelletjes langs de baan versierd met geelwitte linten, kinderen die de heroïsche voorouders ingestampt worden en met rood-witte vlaggen in rijen paraderen langs monumenten en musea? Op onze stop onderweg naar Krakow kwam zo’n ongeordende bende schoolkinderen het restaurant binnengestoven. Maar aan hun ongedisciplineerd rennen kwam gauw een einde. Plaatsen werden toegewezen. Stil wezen en met zijn allen staan voor het dankgebed voor het eten. Hier heerste tucht. Hier was geen plek voor vreemde kornuiten uit verre landen. Ze zijn er ook niet. Is het daarom dat ik me zo veilig voelde ook in een grootstad als Warschau. De voetganger is koning op het zebrapad. Hoffelijkheid wordt bedankt met een knipoog van de alarmlichten. Of je nu de rekening vraagt of extra brood of een toetje yes of course is het obligate antwoord.

Uiteraard bleven we interessante mensen ontmoeten zoals die Joodse boekenverkoper op leeftijd in de Joodse wijk van Krakow. Er is zoveel te vertellen over het lot van de Poolse joden tijdens de oorlog. We kochten er een klein houten beeldje gesneden door Jozef Regula. En uiteraard bezochten we nog bijzondere plekken zoals het immens groot joods kerkhof aan de rand van Wroclow, waar we vrijwel helemaal alleen ronddoolden in een wirwar van scheve, omgevallen en vervallen grafzerken midden een woud van varens en overwoekerend groen dat nog nadruppelde van het onweer dat even tevoren was uitgestorven. Kaufman, Lewy, Cohen rusten hier, bekende namen.

Een Vivaldi concert in de trouwkerk van de ouders van de Poolse paus vormde de markante afsluiting van ons verblijf in Krakow.