Een nomadische paus

 

In Frankrijk had Clemens V als paus geen vaste woon- of verblijfplaats. Zich in Rome vestigen wilde hij niet. Een plek om hoogwaardigheidsbekleders te ontvangen had hij niet. Dus zat er niets anders op voor Clemens V dan hen zelf op te zoeken. Als aartsbisschop stond hij trouwens bekend voor zijn uitgebreide visitaties van zijn bisdommen, waarbij hij niet verlegen was voor een kilometertje meer of minder. Begin mei 1305 was hij begonnen aan zijn visitatie van het bisdom Poitiers toen hij op 16 juni vernam dat in Perugia de meerderheid van de stemmen van het conclaaf op zijn naam was gevallen alhoewel hij geen kardinaal was. Helemaal verbaasd keerde hij spoorslags terug naar Bordeaux, waar hij 's anderendaags als de nieuwe paus de naam Clemens V aannam in de Sint-André kathedraal. Zou dit een verwijzing geweest zijn naar de Gascon Clemens IV die eveneens in Perugia verkozen was? Het zou zo maar kunnen. Na een maandenlange voorbereiding en overleg vertrok hij eind augustus met zijn gevolg naar Lyon om er zich te laten kronen. Hij had een zuidelijke route gekozen via Agen, Toulouse, Carcassonne, Béziers, Montpellier, waar de koning van Aragon zich bij de karavaan vervoegde op haar weg naar Vienne en zo naar Lyon. Avignon had hij links laten liggen. De Italiaanse kardinalen waren verre van ingenomen met Lyon als kroningsplaats, dat moge duidelijk zijn. Tijdens het diner na zijn eerste pontificale mis van 23 november ontstond een handgemeen dat het leven kostte van een broer van de paus. Een slechtere start van zijn pontificaat was ondenkbaar. Zeker niet toen de koning van Frankrijk, Filips IV, meteen een pakket van eisen bij hem had neergelegd. Tijdens zijn overwintering in Lyon plande hij de terugreis met zijn uitdijend gevolg naar Bordeaux, dit keer noordwaarts via Cluny, Bourges en daarna naar Périgeux. In Cluny, waar de karavaan een hele week verbleef, hief hij de excommunicatie op van de inwoners opgelegd door de abdij wegens ongehoorzaamheid en in Bourges schoffeerde hij de bisschop waarmee hij in de clinch lag als aartsbisschop van Bordeaux.

 

In 1307 was het geduld van Filips IV op. Hij drong bij de paus aan om gevolg te geven aan zijn eisenpakket, waaronder de opheffing van de Orde van Tempeliers. Hierop volgde een overleg in Poitiers en niet in Bordeaux aangezien de stad in Engels gebied lag. De paus sprak er niet alleen met de Franse koning maar ook met de grootmeester van de tempeliers. Clemens V ging door met zijn vertragingstactiek en stelde voor de zaak voor te leggen aan een concilie in Vienne wat jaren aan voorbereiding zou vereisen, waarop hij hoopte dat de zaken met de tijd zouden keren. Terug in Bordeaux wachtte Avignon hem op voor de kroning van Robert I tot koning van Napels in maart 1309. Het was voor het eerst dat een paus een voet in de stad zette. Met een zwaar concilie voor de boeg trok hij zich terug in het eeuwenoude kasteel van Monteux bij Carpentras, hoofdstad van de Venaissin, een pauselijke staat. Op 16 oktober 1311 was het dan eindelijk zover. De kathedraal van Vienne bij Lyon zat barstensvol. Twintig kardinalen, 122 bisschoppen en 38 abten namen deel aan dit evenement. Ook de patriarchen van Antiochië en Alexandrië waren uitgenodigd. Sommige auteurs spreken zelfs van 300 bisschoppen. Ook waren delegaties aanwezig van (bevriende) vorstendommen zoals de koning van Aragon en uiteraard ook de koning van Frankrijk. De plechtige intrede van de paus in de nauwelijks afgewerkte aartsbisschoppelijke kerk Saint-Maurice bij de opening van het concilie was helemaal in stijl. Na het aanroepen van de Heilige Geest, verspreidden de delegaties zich over de verschillende zalen van het aartsbisschoppelijk paleis, het latere maison des Clementines dat de Franse revolutie niet heeft overleefd. Op 6 mei 1312 was het concilie beëindigd waarna de paus met zijn gevolg via Valence terugkeerde naar Monteux. Het lot van de tempeliers was bezegeld. De gezondheid van Clemens V ging zienderogen achteruit. Op weg naar zijn geliefde Bordeaux voor een kuur overleed hij op 10 april 1314 in Roquemaure bij Carpentras, plaats van het volgende conclaaf.